Prof. Dr. Işın AKYAR: Maymun Çiçek Virüsü (Monkeypox, MPV)

Öncelikle Orta ve Batı Afrika’nın tropikal yağmur ormanlarında ortaya çıkan ve zaman zaman diğer bölgelere de geçiş gösteren viral zoonotik bir hastalıktır.

Virüsler aleminden Poxviridae ailesindeki Orthopoxvirus cinsinin bir üyesi olan Maymun Çiçek Virüsü (MPV) Monkeypox hastalığına neden olur.

Kliniği tipik olarak ateş, kızarıklık ve lenfadenopati ile kendini gösterir ve bir dizi tıbbi komplikasyonlara yol açabilir.

Semptomları genellikle 2 ila 4 hafta sürebilen ve kendi kendini sınırlayan bir hastalıktır.

Ağır vakalar ortaya çıkabilir. Ölüm oranları yüzde 3-6 civarında bildirilmektedir.

Bulaşma enfekte bir kişi veya hayvanla yakın temas yoluyla veya virüs bulaşmış materyaller ile gerçekleşir.

Bir kişiden diğerine bulaşma, lezyonlar, vücut sıvıları, solunum damlacıkları ve havlu gibi kontamine materyallerle yakın temas yoluyla olur.

Maymun çiçeğinin klinik görünümü, 1980 yılında dünya çapında yok edildiği ilan edilen bir Orthopoxvirus enfeksiyonu olan çiçek hastalığına benzer.

Maymun çiçeği, çiçek hastalığına göre daha az bulaşıcıdır ve kliniği daha hafif seyirlidir.

Çiçek hastalığının eradikasyon programı sırasında kullanılan aşılar maymun çiçeği hastalığına karşı koruma sağlamaktadır. Maymun çiçeğinin önlenmesi için onaylanmış olan daha yeni aşılar da geliştirilmiştir.

Hastalık geçmişi ve bulaşma

Yeni tanımlanmış bir hastalık olmayan Maymun çiçeği hastalığı ilk kez maymunlarda gösterilmiştir.

Aşı ile dünyadan başarı ile silinmiş Çiçek hastalığı ile aynı aileden olduğu için bu isim verilmiştir.

Orthopox virüs cinsinin bu üyesinin (çiçek hastalığı ve sığır çiçeği gibi) doğal konakçıları muhtemelen küçük kemirgenlerdir. Bunlar ile insanlar ve primatlar arasında doğal geçişin nasıl sürdürüldüğü bilinmemektedir.

Virüs enfekte insanın vücut sıvılarına, cilt lezyonlarına doğrudan temas veya hasta hayvan ve kişilerin vücut sıvıları ile kirlenmiş materyalle temas ile dolaylı olarak cilt ve mukozalar yoluyla bulaşabilir.

Solunum yolu ile bulaşmanın büyük solunum damlacıkları ile olduğu ve bu damlacıklar uzun mesafeler katedemeyeceği için insandan insana bulaşma için;

yüz yüze, uzun süreli ve yakın temasın gerekliliği düşünülmekte ve cinsel ilişki sırasında bulaşmasının da mümkün olabileceği belirtilmektedir.

Virüsün kuluçka süresi 5-21 gündür. Hastalık, kısa bir ateş ve halsizlik ile çiçek hastalığı ile benzer başlangıçlıdır. Ardından yüzde ve periferik olarak avuç içleri ve ayak tabanlarında lezyonlar ortaya çıkmaya başlar ve daha sonra vücuda yayılır.

Bununla birlikte, bazı yeni vakalarda, lezyonlar ilk olarak kasık bölgesinde daha az belirgin bulgularla ortaya çıkmaktadır.

Lezyonlar tek veya çoklu olabilir ve tipik olarak, makül, papül, vezikül ve püstül safhalarından sonra ülser, yardından da kabuklanma gelişir. Tüm kabuklar düşene kadar lezyonlar bulaşıcıdır. Suçiçeği ve çiçek hastalığının aksine, lenf bezlerinin tutulumu (lenfadenopati) yaygındır.

Laboratuvar tanısı:

Tanı genellikle lezyonlardan alınan materyalin türe özgü PCR’ı ile doğrulanır ve virüs solunum salgılarında, kanda ve idrar dahil diğer sıvılarda da saptanabilir.

Öneriler:

Klinikte hastalar arasında yayılmanın önlenmesi, sosyal mesafeyi gerektirecek ve personel için (göz koruması, yüz maskesi, önlük veya önlükler ve eldivenler dahil) yeterli kişisel koruyucu ekipmana, ayrıca hasta ziyaretleri arasında gelişmiş temizlik, atık ve enfekte materyalin imhasına ihtiyaç duyulacaktır.

Aşı klinik seyri hafifletebilmekte, hatta klinik oluşmamasını sağlayabilmektedir. Çiçek hastalığını önlemek için geliştirilmiş aşının MPV’ye karşı da etkili olduğu gösterilmiştir.

Birkaç ülke, çiçek hastalığını ortadan kaldırmak için kullanılan “halka aşılama” stratejilerine benzer şekilde, vakaların temaslılarının aşılanması ile uzun süreli izlenmesini planlanmaktadır.