Avrupa’nın Yeni Maden Haritası: Çin Gölgesinden Çıkmak Mümkün mü?

Avrupa Birliği uzun zamandır enerji krizinden, tedarik zinciri sıkıntılarından ve stratejik bağımlılıklardan söz ediyor. Fakat Ursula von der Leyen’in hafta sonu Berlin’de yaptığı açıklama, tüm bu tartışmaları tek bir başlıkta özetliyor: “Bağımsızlık.”

Yeni planın adı RESourceEU. Kâğıt üzerinde kulağa iddialı geliyor: Avrupa, kritik hammaddeler konusunda Çin’e olan bağımlılığını sonlandırmak istiyor. Ancak soralım — bu gerçekten mümkün mü?

Bugün Avrupa’nın kullandığı nadir toprak mıknatıslarının yüzde 90’ı Çin’den geliyor. Elektrikli araçtan savunma sanayisine, rüzgâr türbininden akıllı telefona kadar her şey bu metallere bağlı. Yani modern yaşamın görünmez omurgası Pekin’in elinde. Çin’in ekim ayında ihracata yeni kısıtlamalar getirmesi, aslında sadece ekonomik bir karar değil; jeopolitik bir mesaj.

Von der Leyen’in planı, bu mesajı okumuş bir Avrupa’nın tepkisi niteliğinde. Ukrayna, Avustralya, Kanada, Kazakistan, Özbekistan, Şili, hatta Grönland… Avrupa artık dünyanın dört bir yanında maden arayışında. Fakat bu “yeni ortaklıklar” kulağa ne kadar stratejik gelse de, hepsinin arkasında aynı gerçek var: Avrupa yer altını değil, diplomasiyi kazıyor.

Çünkü mesele sadece kaynak bulmak değil; bu kaynaklara erişimin sürdürülebilir, etik ve ekonomik olması. Batı’nın çevre standartlarıyla, gelişmekte olan ülkelerin çıkarları arasındaki denge hâlâ kurulabilmiş değil. Avrupa, “yeşil dönüşüm” peşinde koşarken başka coğrafyaları kirletme lüksüne sahip değil.

Yine de şunu kabul etmek gerek: Avrupa’nın bu uyanışı geç de olsa önemli. Enerji bağımlılığının nelere yol açtığını Rus gazı krizinde gördük. Şimdi aynı hatayı madenlerde tekrarlamak istemiyorlar.

Ancak bağımsızlık, yalnızca kaynak çeşitlendirmesiyle değil, üretim kültürüyle mümkün. Avrupa, kendi madenini çıkarmaya, kendi teknolojisini üretmeye cesaret edemezse, Çin gölgesi sadece tedarik zincirinde değil, zihinlerde de kalmaya devam edecek.

Belki de Avrupa’nın asıl ihtiyacı, yeni bir maden planından çok, eski bir dersin hatırlatılmasıdır:
Gerçek güç, ithal edilemeyen tek kaynak olan iradedir.