Nöbetçi Eczaneler
NATO liderleri, Çarşamba günü biten zirvede önemli bir karar aldı: 2035 yılına kadar savunma harcamalarını Gayri Safi Yurtiçi Hasıla’nın (GSYH) tam yüzde 5’ine çıkarmayı taahhüt ettiler. Bu, şu anki yüzde 2’lik hedefin iki katından daha fazla! Ancak zirveden sonra yayınlanan bildiri her ne kadar birliği yansıtsa da, perde arkasında bazı önemli görüş ayrılıkları olduğu ortaya çıktı.
Bu devasa artışın yüzde 3.5’i doğrudan askeri harcamalara, yüzde 1.5’i ise siber güvenlik ve altyapı gibi savunmayla ilgili yatırımlara ayrılacak. ABD Başkanı Donald Trump, uzun süredir yüzde 5 hedefini savunduğu için bu kararı kendi zaferi olarak görüyor ve Avrupa ile Kanada’nın artık yılda “bir trilyon doların üzerinde” savunmaya harcayacağını söylüyor.
Ancak her ülkenin bu yüzde 5 hedefine bakışı aynı değil. Örneğin İspanya ve Slovakya, savunma bütçelerini bu kadar artırmayı planlamadıklarını, daha az harcayarak da hedeflere ulaşabileceklerini belirttiler. İspanya Başbakanı Sanchez, ülkesinin “taahhütleri yerine getirdiğini” iddia ediyor. Ama NATO Genel Sekreteri Mark Rutte, bu hedeflerin gerçekçi olduğunu ve daha düşük bütçelerle ulaşmanın mümkün olmadığını söyledi. Belçika Başbakanı da benzer şüphelerini dile getirdi.
Bu durum, bana göre, NATO içinde “herkes kendi cebine göre dans ediyor” izlenimi yaratıyor. Ortak bir hedefe imza atılsa bile, uygulamada ülkeler kendi önceliklerini öne sürmekten çekinmiyor. Trump’ın İspanya’nın duruşunu “korkunç” olarak nitelemesi ve “onlara başka yollarla iki katını ödetmeyi planlıyorum” demesi, ABD’nin bu konuda ne kadar ciddi olduğunu ve baskıyı artıracağını gösteriyor. Bence bu, gelecekte NATO içinde daha fazla sürtüşmeye neden olabilir.
Trump ve NATO’nun Kalbi: 5. Madde
NATO’nun temelini oluşturan ve “bir üyeye saldırı, herkese saldırıdır” diyen 5. Madde, Trump döneminde sürekli tartışma konusu oldu. Trump, yeniden seçilmesinden bu yana, yeterince harcama yapmayan NATO üyelerinin saldırıya uğraması durumunda ABD’nin yardım edip etmeyeceğinin “belirsiz” olduğunu sıkça söyledi. Hatta zirveye giderken kendisine sorulan “Madde 5’e bağlı mısınız?” sorusuna, “Bu sizin tanımınıza bağlı. Madde 5’in birçok tanımı var” gibi kaçamak bir cevap verdi.
Ancak zirve bildirgesinde, ABD dahil tüm 32 NATO müttefiki, “Madde 5 uyarınca ortak savunma ilkesine sarsılmaz bağlılıklarını yeniden teyit etmiştir” ifadesi yer aldı. NATO Genel Sekreteri Rutte ve diğer Avrupalı liderler de ABD’nin Avrupa güvenliğine olan bağlılığından şüphe duymadıklarını belirtti.
Benim Yorumum: İpler Gergin Ama Kopmuyor
Görünen o ki, bu zirve NATO’nun içindeki gerilimi tamamen ortadan kaldırmadı. Evet, yüzde 5’lik bir hedef belirlendi ve 5. Madde’ye bağlılık yinelendi. Ancak Trump’ın üslubu ve bazı ülkelerin bu hedefe isteksiz yaklaşımı, ittifak içindeki sürtüşmelerin devam edeceğinin habercisi. Bana göre, bu durum NATO’nun bir “birlik” görüntüsü çizmeye çalışırken bile içten içe zorlandığını gösteriyor.
Bu zirve, NATO’nun gelecekteki yol haritasını çizerken, özellikle ABD’nin liderlik rolünün ne kadar belirsiz olduğunu ve Avrupalı müttefiklerin kendi savunma sorumluluklarını ne kadar ciddiye alması gerektiğini bir kez daha ortaya koydu. Önümüzdeki yıllarda bu %5 hedefine ulaşma süreci ve Trump’ın olası yeni çıkışları, NATO’nun geleceğini şekillendirecek temel faktörler olacak gibi görünüyor. Sizce bu hedefler gerçekten de uygulanabilecek mi, yoksa sadece kağıt üzerinde mi kalacak?