Avrupa’da Medya Özgürlüğü İçin Dönüm Noktası: Yeni Yasa Neler Getiriyor?

Medya özgürlüğü, modern demokrasilerin adeta belkemiği gibidir. Bu nedenle Avrupa Birliği (AB), tüm üye ülkelerde bu temel hakkın korunmasını sağlamak amacıyla önemli bir adım attı. AB’nin dönüm noktası niteliğindeki Medya Özgürlüğü Yasası (EMFA), geçtiğimiz Cuma günü resmen yürürlüğe girdi. Bu yasa, basına daha güçlü koruma sağlamayı ve medya alanında daha fazla şeffaflık getirmeyi hedefliyor. Bana kalırsa bu, sadece gazeteciler için değil, hepimiz için daha doğru ve güvenilir bilgiye erişim anlamına geliyor.

Yeni Yasa Ne Getiriyor?

EMFA, gazetecilik faaliyetlerini güvence altına almak için birçok önemli madde içeriyor:

Casus Yazılımlara Kısıtlama: Gazetecilere karşı casus yazılım kullanımını ciddi şekilde sınırlandırıyor. Hükümetler bu tür yazılımları ancak ulusal güvenliğin tehlikede olduğu son çare olarak kullanabilecek. Bu madde, Macaristan ve Polonya gibi ülkelerde gazeteciler üzerinde Pegasus casus yazılımının kullanıldığı iddiaları göz önüne alındığında kritik bir öneme sahip.

Devlet Reklamlarında Şeffaflık:

Devlet kurumlarının reklamlara harcadığı paranın daha şeffaf olmasını sağlayacak. Bu, devlet kaynaklarının medyayı etkilemek için kötüye kullanılmasının önüne geçmeyi amaçlıyor.

Kamu Medyasının Bağımsızlığı:

Kamu yayıncılarının siyasi müdahaleden uzak, bağımsız bir şekilde çalışmasını güçlendirecek adımlar atılıyor. Bu, kamuoyunun tarafsız bilgiye erişimi için hayati.

Gazeteci ve Kaynak Koruması:

Gazetecilerin ve özellikle de onların bilgi kaynaklarının gizliliği ve güvenliği artırılıyor. Bu, gazetecilerin rahatça çalışabilmesi ve kamu yararına olan bilgileri ortaya çıkarabilmesi için olmazsa olmaz.

Sosyal Medya Platformlarına Kural:

Sosyal medya platformlarının, bağımsız medyadan gelen içeriği keyfi olarak silmekten veya kısıtlamaktan kaçınması gerekiyor. Bu madde, dijital çağda bilginin yayılması ve sansürün önlenmesi açısından çok önemli.

Bu yasa, Avrupa Komisyonu tarafından hazırlandı ve 2024’te Avrupa Parlamentosu tarafından ezici bir çoğunlukla desteklendi. Bu destek, AB’nin medya özgürlüğü konusundaki kararlılığını gösteriyor.

“Dönüm Noktası” Ama Gerçek Değeri Eylemle Ölçülecek
Demokrasi, Adalet ve Hukukun Üstünlüğünden sorumlu Komisyon Üyesi Michael McGrath, EMFA’nın uygulamaya girmesiyle AB genelinde medyaya ve gazetecilere “daha önce benzeri görülmemiş güvenceler” verildiğini belirtti. Ayrıca, vatandaşların da aldıkları haberlerin “ticari ya da siyasi gündemle değil, gerçeklerle yönlendirildiğine güvenebileceklerini” söyledi.

Ancak McGrath’ın da vurguladığı gibi: “EMFA’nın gerçek değeri sözlerle değil, eylemle ölçülecektir. Şimdi asıl iş başlıyor: Her üye devletin EMFA’yı tam olarak ve sadakatle uygulamasını sağlamak.”

Parlamento’nun yasanın uygulanmasını inceleyen çalışma grubuna başkanlık eden Alman EPP milletvekili Sabine Veheyen ve Yeşiller/EFA grubundan Alman AP milletvekili Nela Riehl de aynı görüşte.

Riehl, “Medya özgürlüğü pazarlık konusu değildir; demokrasimizin belkemiğidir” diyerek üye devletleri titizlikle uygulamaya çağırdı.

Benim görüşüm de tam olarak bu. En iyi yasa bile, gerektiği gibi uygulanmadığı sürece sadece kağıt üzerinde kalır.

Neden Şimdi? Endişe Verici Bir Tablo

Avrupa Komisyonu bu yeni kuralları, birçok üye ülkede basın özgürlüğünün azaldığı endişe verici bir ortamda önerdi. Son AB Hukukun Üstünlüğü Raporları, özellikle Macaristan, Polonya ve Yunanistan başta olmak üzere bazı üye devletlerde medya özgürlüğü ve gazetecilerin güvenliğinde ciddi düşüşlere dikkat çekiyordu. Ne yazık ki, Malta’da araştırmacı gazeteci Daphne Caruana Galizia ve Slovakya’da Jan Kuciak’ın son sekiz yıl içinde çalışmaları nedeniyle suikasta uğraması gibi trajik olaylar da, bu yasanın ne kadar acil bir ihtiyaç olduğunu gözler önüne seriyor.

Avrupa Medya Özgürlüğü Yasası, kesinlikle AB’nin demokrasi ve hukukun üstünlüğü ilkelerine bağlılığını gösteren çok değerli bir adım. Özellikle casus yazılım kullanımı ve kamu medyasının bağımsızlığı gibi kritik konularda getirilen kısıtlamalar, gazetecilerin daha güvenli bir ortamda çalışmasına olanak tanıyacak.

Ancak yasanın başarısı, üye devletlerin bu kuralları ne kadar kararlılıkla uygulayacağına bağlı olacak. Basın özgürlüğündeki gerilemelerin yaşandığı ülkelerin bu yeni kurallara nasıl uyum sağlayacağı büyük bir merak konusu. Umarım bu yasa, Avrupa’da gazetecilerin sesini daha da güçlendirir ve vatandaşların güvenilir haber kaynaklarına erişimini güvence altına alır.

Sonuçta, bilgiyi özgürce paylaşabilen ve denetlenmeyen bir medya olmadan gerçek bir demokrasiden bahsedemeyiz.

Sizce bu yasa, AB ülkelerinde medya özgürlüğü konusundaki mevcut sorunları gerçekten çözebilecek mi?