SOHBET KÖŞESİ: DR. NECLA PEKOLCAY HOCAMIN AZİZ HATIRASINA: MEVLİT MERASİMLERİ VE MEVLİT’İN TARİHÇESİ…

Okuyucularımızdan Sayın EMİN AKDOĞAN soruyor:

‘’Mevlit; Dini hayatımızın adeta bir parçası olmuştur.

Anadolu’da ölen kişilerin arkasından veya dini gecelerde mutlaka mevlit okunuyor.

Başka bir deyişle ölen kişinin ailesi mutlaka mevlit okutuyor.

Bazı kimseler ise Mevlit’in bidat olduğunu söylüyor.

Ben Mevlit’in tarihçesini öğrenmek istiyorum.

Mevlit ne zamandan beri okutulmaktadır?’’

Sayın Emin Akdoğana teşekkür ediyorun.

Bu soru beni Üniversite de öğrencilik yıllarıma götürdü…

Üniversitede ‘’ İslami Türk Edebiyatı ‘’ diye bir dersimiz vardı. Öğretim üyemiz Dr. Necla Pekolcay’dı.

İstanbul Yüksek İslam Enstitüsü’nde öğrencilik yıllarımda İslami Türk Edebiyatı öğretim üyemiz muhterem hocam Sayın Necla Pekolcay’ın tutturduğu ders notlarında Mevlid Merasimleri ile ilgili doyurucu bilgiler vardı.

Dr. Necla Pekolcay hocamızın tutmamızı istediği ders notlarında Süleyman Çelebinin yazdığı Mevlit’inin İstanbul Kütüphanelerinde tespit edilebilen nüshalarının sayısı 51 adettir.

Sayın hocamız yaptığı araştırmada İstanbul Kütüphanelerinde 30 çeşit ve 100 nüsha Türkçe Mevlit tespit etmişti.

Bunlardan 48 tanesinin diğer şahıslara ait olduğunu belirtmişti.

Yine aynı araştırmasında İstanbul Kütüphanelerinde 71 nüsha Arapça, 55 adet farsça, 3 adet Arnavutça, 1 adet Kürtçe, 1 adet Rumca olmak üzere 81 adet mevlit metni tespit etmişti.

Herkesçe ve Boşnakça mevlit metinlerinin varlığından da bahsetmişti.

Necla Pekolcay hocamı buradan rahmetle anıyorum.

Bize anlattıklarından bazılarını sizlerle paylaşmak istiyoruum:

İslâm dünyasında mevlid merasimi ilk defa, Mısır’da hüküm süren Fatımîler (910-1171) tarafından tertiplenmiştir.

Bu merasimler saraya ait olup, sadece devlet erkanı arasında cereyan etmekte idi.

Fatimîler, Hz. Ali (r.a.) ve Fatıma (r.anha.)’ın doğum günlerinde de mevlid merasimleri tertip ederlerdi.

Sünnî müslümanlarda ilk mevlid merasimi, Hicri 604 yılında, Selahaddin Eyyubî’nin eniştesi ve Erbil atabeği Melik Muzafferuddun Gökbörü tarafından tertiplenmiştir.

Uzun hazırlıklarla düzenlenen merasimler, bütün halkı kapsayan bir şekilde düzenlenirdi. Muzafferuddin, çevre bölgelerden fakıh, sûfi, vaiz ve diğer âlimleri Erbil’e çağırır ve kutlamalar gayet debdebeli bir şekilde cereyan ederdi.

Daha sonra, değişikliğe uğrayarak, Mekke’de de mevlid merasimleri tertiplenmeye başlanmıştır

Mekke ve Medine’den sonra mevlid merasimleri, İslam coğrafyasının her tarafında birbirinden farklı şekillerde tertiplenmeye başlanmış ve bu, bugüne kadar sürekliliğini korumuştur.

Osmanlılar tarafından mevlid, ilk defa III. Murat zamanında, 1588’de resmi hale getirildi. Merasimler, belirlenmiş teşrifât kaidelerine uygun olarak sarayda tertiplenir, ayrıca, önceleri Ayasofya Camii’nde, sonraları ise Sultan Ahmed Camii’nde yapılan merasimlere, devlet erkanıyla birlikte halk da katılırdı.

Bu merasimlerde, önce müezzin tarafından Kur’an-ı Kerîm okunur, bunun peşinden de vaazlar verilirdi. Daha sonra mevlidhân kürsüye çıkar ve bir bölüm okuduktan sonra iner hediyesini alır ve ikinci mevlidhan kürsüye çıkarak, okumaya devam eder ve belirlenmiş kaideler çerçevesinde mevlid kutlamaları son bulurdu.

Rasulullah (s.a.s.)’ın doğumunu ve hayatını medh ve senâ eden, “Mevlid” adını taşıyan çok eser kaleme alınmıştır.

Bu eserler daha sonra, mevlid merasimlerinde, mevlidhanlar tarafından teğannî ile okunmaya başlanmıştır.

Bunların Türkçede en meşhur olanı Süleyman Çelebi’nin Vesiletun-Necât adındaki mevlididir.

Mevlid metinlerini kaleme alanlar, hiç bir zaman hanendeler tarafından camilerde, makamlı bir şekilde, ibadet yapıyor süsü verilerek türkü, şarkı söyler gibi okunmasını akıllarına getirmemişler; yalnızca Peygamber’e olan aşırı sevgileri onları, onun hatırasını canlı tutmak için bu tür eserleri yazmaya sevketmiştir.

On üçüncü ve on dördüncü asırlarda Anadolu’da dini edebiyat büyük gelişme göstermişti.

On beşinci asırda Anadolu’da görülen kültür ve edebiyatın gelişmesi Osmanlı hanedanının mensuplarının yaşadığı alanlarda görülmeye başlamıştır.

İkinci Murat, Fatih Sultan Mehmet, İkinci Beyazıt, Cem Sultan pek çok şiir yazmış Yıldırım Beyazıt’ın oğlu emir Süleyman da şairleri himaye etmiştir.

Bu arada kıymetli eserler ortaya çıkmıştır.

Mevlit; O dönemde yaşayan Süleyman Çelebi’nin yazdığı “Vesîletü’n-necat” isimli eseridir.

Süleyman Çelebi’nin hayatı hakkında fazla bilgi olmamakla birlikte Birinci Murat devri vezirlerinden Ahmet Paşanın oğlu olduğu söylenmektedir.

Yıldırım Beyazıt zamanında divan-ı hümayunda imamlık yaptığı bilinmektedir.

Mevlit; Peygamberimizin doğum yıldönümü kutlama merasimlerine özel ad olmuştur.

Mevlit merasimlerinin yapılması için 1231 yılında İbn Dıhye isimli bir din bilgini “kitabut-tenvir fi Mevlidi’s-siracii-münir.” isimli eseri yazarak Erbil Emiri Muzafferüddin Gökbörü’ye sunmuştur.

İlk Mevlit merasimini kutlayan Muzafferüddin Gökbörü olmuştur.

Mevlid merasimleri bütün İslam aleminde kutlana gelmiştir.

Sultanahmet, Ayasofya, Süleymaniye, Hamidiye.. gibi selatin camilerde “Mevlit alayı” adıyla geniş kapsamlı kutlamalar 100’lerce yıl devam etmiştir.

Mevlit kandili de üçüncü Muradın emriyle umumî bayram günü ilan edilmiştir.

Hoşça kalınız.